Dư axit dạ dày: Nguyên nhân, triệu chứng và cách cải thiện

Dư axit dạ dày là tình trạng khá phổ biến, gây ợ chua, đau rát thượng vị và khó tiêu. Nếu kéo dài, bệnh dư axit dạ dày có thể dẫn đến trào ngược và nhiều biến chứng nguy hiểm. Hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách cải thiện sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe tiêu hóa. Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.

Dư axit dạ dày là gì?

Dư axit dạ dày (còn gọi là thừa axit dạ dày) là tình trạng dạ dày sản xuất quá nhiều axit hydrochloric (HCl) vượt mức cần thiết để tiêu hóa thức ăn. Khi lượng axit này dư thừa, nó không chỉ gây khó chịu mà còn có thể làm hỏng lớp niêm mạc bảo vệ dạ dày, dẫn đến viêm, loét hoặc trào ngược lên thực quản. 

Nguyên nhân gây thừa axit dạ dày phổ biến

Khi dạ dày dư axit kéo dài, người bệnh dễ đối mặt với nhiều vấn đề như viêm loét, trào ngược hay rối loạn tiêu hóa. Việc tìm hiểu nguyên nhân thừa axit dạ dày giúp phòng ngừa và có giải pháp xử lý hiệu quả, tránh để bệnh dư axit dạ dày tiến triển nặng.

Dưới đây là những yếu tố hàng đầu dẫn đến tình trạng dư thừa axit trong dạ dày:

Chế độ ăn uống không hợp lý

Ăn nhiều thực phẩm cay, nhiều gia vị, đồ chiên rán, chế biến sẵn kích thích dạ dày tiết axit vượt mức cần thiết. Ăn quá nhanh hoặc ăn quá no cũng khiến dạ dày dư axit, dễ gây biểu hiện dư axit dạ dày như đầy hơi, khó tiêu, ợ chua. Về lâu dài, chế độ ăn thiếu khoa học là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến bệnh dư axit dạ dày và trào ngược.

Căng thẳng, stress kéo dài

Stress làm hệ thần kinh giao cảm hoạt động mạnh, kích thích dạ dày sản sinh axit nhiều hơn. Người thường xuyên căng thẳng dễ gặp triệu chứng thừa axit dạ dày như nóng rát vùng thượng vị, buồn nôn, khó ngủ. Đây cũng là yếu tố làm trầm trọng thêm tình trạng dư axit trào ngược dạ dày.

Sử dụng thuốc ảnh hưởng đến dạ dày

Nhóm thuốc chống viêm, giảm đau NSAIDs (aspirin, ibuprofen…) và một số kháng sinh làm suy yếu hàng rào bảo vệ niêm mạc. Hậu quả là axit dễ tấn công trực tiếp vào thành dạ dày, gây viêm loét và thừa axit trong dạ dày. Người lạm dụng thuốc lâu dài thường có dấu hiệu dư axit dạ dày như đau rát, ợ nóng, khó chịu sau ăn.

Thói quen sinh hoạt kém khoa học

Thức khuya, ngủ không đủ giấc làm rối loạn nhịp sinh học, khiến dạ dày thừa axit. Hút thuốc lá: Nicotine vừa làm tăng tiết axit vừa khiến cơ vòng thực quản yếu đi, tạo điều kiện cho dư axit trong dạ dày trào ngược lên thực quản. Uống rượu bia: Tác động kép vừa phá hủy niêm mạc, vừa khiến axit tiết nhiều, từ đó gây triệu chứng thừa axit trong dạ dày như buồn nôn, nóng rát.

Bệnh lý liên quan

Nhiễm vi khuẩn H. pylori: gây viêm loét, ung thư dạ dày nếu không được điều trị. Thừa cân, béo phì: tạo áp lực ổ bụng, khiến dạ dày thừa axit dễ trào ngược lên thực quản. Các bệnh lý tiêu hóa khác (viêm loét, rối loạn nhu động ruột…) đều làm tăng nguy cơ dư thừa axit trong dạ dày, gây khó chịu kéo dài.

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết dư axit dạ dày

Dưới đây là những triệu chứng và dấu hiệu nhận biết rõ ràng nhất khi bị dư axit dạ dày:

Ợ nóng, ợ chua thường xuyên

Đây là dấu hiệu điển hình nhất của dạ dày dư axit. Khi axit hydrochloric trào ngược lên thực quản, người bệnh sẽ cảm thấy nóng rát sau xương ức và vị chua khó chịu trong miệng. Nếu tình trạng lặp lại thường xuyên, rất có thể bạn đang bị bị dư axit trong dạ dày.

Đau rát vùng thượng vị, khó chịu sau ăn

Người bị thừa axit trong dạ dày thường cảm thấy đau tức, nóng rát ở vùng thượng vị, nhất là sau bữa ăn no. Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, gây cảm giác khó chịu kéo dài và làm giảm chất lượng cuộc sống.

Buồn nôn, đầy bụng, khó tiêu

Khi dư thừa axit trong dạ dày, hệ tiêu hóa bị kích thích mạnh dẫn đến cảm giác buồn nôn và đầy hơi. Thức ăn khó tiêu hóa hết gây chậm tiêu, đầy bụng và dễ dẫn đến chán ăn. Đây cũng là triệu chứng cho thấy bạn bị thừa axit dạ dày.

Tiêu chảy hoặc táo bón

Rối loạn tiêu hóa là một hậu quả phổ biến khi dư axit dạ dày. Nhiều bệnh nhân ghi nhận tình trạng tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài do mất cân bằng axit – kiềm trong hệ tiêu hóa. Nếu không kiểm soát, cơ thể dễ bị suy nhược vì hấp thu dinh dưỡng kém.

Khó ngủ, mệt mỏi do dạ dày hoạt động kém

Dư axit ở trong dạ dày khiến hệ tiêu hóa làm việc quá mức, gây cảm giác khó chịu về đêm. Người bệnh thường bị khó ngủ, giấc ngủ chập chờn, dẫn đến mệt mỏi kéo dài. Đây là yếu tố gián tiếp làm trầm trọng hơn tình trạng bệnh dư axit dạ dày.

Khó nuốt và đau khi nuốt

Axit dư thừa trào ngược lên thực quản có thể gây viêm, khiến người bệnh cảm thấy khó nuốt hoặc đau khi nuốt thức ăn. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể tiến triển thành viêm thực quản trào ngược, đây là một biến chứng nguy hiểm của dạ dày thừa axit.

Sụt cân không giải thích được

Người bị dư axit trong dạ dày thường mất cảm giác ngon miệng, dễ chán ăn do đau rát và khó tiêu. Tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến sụt cân bất thường, là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng cần thăm khám sớm.

Hơi thở có mùi

Khi axit và thức ăn chưa tiêu hóa hết trào ngược lên khoang miệng, chúng sẽ gây ra mùi hôi khó chịu, ảnh hưởng trực tiếp đến giao tiếp và tâm lý của người bệnh. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy bạn đã bị dư axit dạ dày.

>>> Bị dạ dày ăn gì tốt để tránh các cơn đau tái phát?

Các biến chứng của dư axit trong dạ dày

Nếu tình trạng dư axit dạ dày kéo dài và không được xử lý kịp thời, người bệnh có thể gặp nhiều biến chứng nguy hiểm sau:

• Viêm và loét dạ dày, thực quản: Axit dư thừa bào mòn niêm mạc, gây đau rát, viêm loét. Trường hợp nặng có thể dẫn tới xuất huyết hoặc thủng dạ dày.
• Thu hẹp thực quản: Axit trào ngược kéo dài gây tổn thương và để lại sẹo. Điều này khiến lòng thực quản bị hẹp, gây khó khăn khi nuốt thức ăn.
• Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Thừa axit là nguyên nhân chính dẫn đến GERD. Người bệnh thường xuyên bị ợ nóng, đau tức ngực và khó chịu sau ăn.
• Barrett thực quản: Tiếp xúc lâu dài với axit có thể biến đổi tế bào niêm mạc thực quản. Đây là biến chứng nguy hiểm, làm tăng nguy cơ ung thư thực quản.
• Ung thư dạ dày: Dạ dày dư axit kéo dài gây biến đổi cấu trúc niêm mạc. Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến ung thư dạ dày.

Cách cải thiện tình trạng dư thừa axit trong dạ dày an toàn

Dưới đây là những biện pháp an toàn và dễ áp dụng giúp giảm thừa axit, bảo vệ hệ tiêu hóa khỏe mạnh.

Điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học

Để cải thiện tình trạng dư axit dạ dày, một chế độ ăn uống khoa học là yếu tố then chốt.  Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp và xây dựng thói quen ăn uống hợp lý giúp giảm tiết axit, bảo vệ niêm mạc dạ dày và hạn chế nguy cơ trào ngược.

• Ăn tối đúng giờ và không ăn quá no: Nên ăn tối trước khi đi ngủ ít nhất 3 – 4 tiếng để dạ dày có đủ thời gian tiêu hóa, tránh áp lực dư thừa lên đường ruột. Ăn quá no vào buổi tối dễ gây đầy bụng, trào ngược và rối loạn tiêu hóa.
• Hạn chế thực phẩm gây kích ứng: Đồ ăn cay, chua, muối dưa, giấm hay nhiều gia vị thường khiến dạ dày tiết axit nhiều hơn, làm niêm mạc dễ bị tổn thương. Thay vào đó, hãy ưu tiên thực phẩm thanh đạm, giàu chất xơ và dễ tiêu hóa.
• Chia nhỏ bữa ăn và ăn chậm nhai kỹ: Thay vì ăn nhiều trong một lần, bạn nên chia thành 5 – 6 bữa nhỏ/ngày. Ăn chậm, nhai kỹ không chỉ giảm tải cho dạ dày mà còn giúp hấp thu dưỡng chất tốt hơn, hạn chế cảm giác đầy hơi, khó tiêu.
• Tránh đồ uống có chất kích thích: Rượu, bia, cà phê, nước ngọt có ga làm tăng tiết axit và gây tổn thương niêm mạc dạ dày. Người bị dư axit nên thay bằng nước lọc, trà thảo mộc hoặc nước ép trái cây tươi ít chua.
• Bổ sung thói quen tốt: Uống một ly nước ấm vào buổi sáng giúp thanh lọc cơ thể, kích thích nhu động ruột và cải thiện tiêu hóa. Đồng thời, ngủ đủ 7 – 8 tiếng mỗi ngày giúp dạ dày có thời gian nghỉ ngơi và phục hồi chức năng.

>>> Chế độ ăn giàu kiềm là gì? Ai nên áp dụng và cần lưu ý gì?

Nâng cao đầu giường khi ngủ

Một thói quen nhỏ nhưng rất hữu ích cho người bị dư axit dạ dày là nâng cao đầu giường khi ngủ. Tư thế này giúp hạn chế tình trạng axit trào ngược lên thực quản trong lúc nghỉ ngơi.

• Khi đầu và ngực được nâng cao khoảng 15 – 20cm, trọng lực sẽ hỗ trợ giữ axit ở lại trong dạ dày, tránh hiện tượng ợ nóng, buồn nôn vào ban đêm.
• Bạn có thể kê thêm gối cao dưới lưng, sử dụng gối dốc chữ V, hoặc kê thêm gỗ dưới chân đầu giường để nâng toàn bộ phần thân trên.

Giữ tinh thần thoải mái, giảm stress

Tâm lý căng thẳng, lo âu kéo dài là một trong những nguyên nhân khiến dạ dày tăng tiết axit bất thường. Do đó, kiểm soát stress đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng dư axit.

• Stress làm dạ dày tăng axit: Khi căng thẳng, hệ thần kinh kích thích dạ dày hoạt động quá mức, dễ gây ợ nóng, đau thượng vị.
• Thư giãn giúp hệ tiêu hóa ổn định: Giữ tinh thần thoải mái giúp cân bằng hoạt động co bóp của dạ dày và giảm viêm.

Không hút thuốc và sử dụng rượu

Thuốc lá và rượu là “kẻ thù” của dạ dày, đặc biệt với người đang dư axit.

• Thuốc lá: Nicotin kích thích dạ dày tiết nhiều axit, đồng thời làm yếu cơ thắt thực quản dưới, tạo điều kiện cho axit trào ngược.
• Rượu bia: Ethanol gây kích ứng niêm mạc, làm tổn thương lớp bảo vệ dạ dày và khiến tình trạng viêm loét trầm trọng hơn.
• Giải pháp: Hạn chế tối đa rượu bia, tránh hút thuốc lá. Nếu khó bỏ, bạn có thể nhờ hỗ trợ từ bác sĩ hoặc tham gia chương trình cai thuốc.

Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ

Thuốc điều trị dư axit dạ dày giúp kiểm soát nhanh triệu chứng nhưng cần tuyệt đối tuân thủ chỉ định.

• Nhóm thuốc phổ biến: Thuốc ức chế bơm proton (omeprazol, lansoprazol), thuốc kháng histamin H2 (ranitidin, cimetidin), thuốc trung hòa axit (maalox, gastropulgite).
• Nguy cơ khi tự ý dùng thuốc: Có thể gây tác dụng phụ như tiêu chảy, táo bón, đau đầu, hoặc kháng thuốc.
• Khuyến nghị: Chỉ dùng thuốc theo đơn bác sĩ, đúng liều – đúng thời gian. Không tự ý dừng hoặc kết hợp nhiều loại thuốc khi chưa được hướng dẫn.

>>> Các thực phẩm trung hoà axit dạ dày | Lựa chọn tốt cho hệ tiêu hoá

Tập luyện nhẹ nhàng, duy trì cân nặng hợp lý

Vận động khoa học giúp giảm áp lực lên dạ dày và hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn.

• Lợi ích: Tập thể dục điều độ giúp tăng cường tuần hoàn máu, giảm căng thẳng và hỗ trợ kiểm soát cân nặng.
• Bài tập phù hợp: Đi bộ, bơi lội, yoga, thiền, đạp xe chậm. Nên tập sau bữa ăn 1- 2 giờ, tránh vận động mạnh ngay khi vừa ăn no.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Người thừa cân có nguy cơ cao bị trào ngược axit do áp lực ổ bụng tăng, vì vậy kiểm soát cân nặng là giải pháp quan trọng.

Sử dụng nước kiềm như kiềm khoáng, kiềm thảo dược

Nước kiềm có khả năng trung hòa axit, mang lại cảm giác dễ chịu cho người bị dư axit dạ dày.

Nước khoáng kiềm

Đây loại nước tự nhiên hoặc được xử lý, có độ pH kiềm nhẹ, giàu khoáng chất như canxi, magiê, kali, natri. Những khoáng chất này không chỉ giúp trung hòa axit dịch vị, giảm cảm giác ợ nóng, khó tiêu mà còn hỗ trợ hoạt động của cơ bắp, thần kinh và hệ miễn dịch.

Nước kiềm thảo dược

nước kiềm thảo dược lại mang đến lợi ích chuyên biệt hơn nhờ sự kết hợp giữa độ pH kiềm ổn định và tinh chất từ thảo dược quý, giúp vừa cân bằng axit dịch vị, vừa nuôi dưỡng và bảo vệ niêm mạc dạ dày.

Trong sản phẩm có các loại thảo dược quý, mỗi thành phần đều góp phần hỗ trợ sức khỏe dạ dày như:

• Hoàng ngọc, xạ đen, bán chi liên: chứa hoạt chất chống viêm, kháng khuẩn, giúp giảm nguy cơ viêm loét dạ dày, tá tràng.
• Lá tía tô, kinh giới, bạc hà: làm dịu cảm giác khó tiêu, ợ hơi, giảm co thắt dạ dày.
• Cam thảo, lá ổi, chè dây: có khả năng trung hòa acid, làm lành tổn thương niêm mạc, hạn chế tình trạng trào ngược.
• Bồ công anh, diệp hạ châu, mã đề: hỗ trợ giải độc, tăng cường chức năng gan thận, gián tiếp cải thiện môi trường dịch vị.
• Đơn tướng quân, hoàng đằng, mơ tam thể, dạ cầm: giúp giảm tiết acid, làm se vết loét và tăng cường sức đề kháng cho hệ tiêu hóa.

>>> Trào ngược dạ dày có nên uống nước kiềm không? Giải đáp rõ ràng

Dư axit dạ dày không chỉ gây khó chịu mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát kịp thời. Việc điều chỉnh chế độ ăn uống, duy trì lối sống lành mạnh và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp cải thiện đáng kể tình trạng này. Kết hợp thêm những biện pháp hỗ trợ như uống nước kiềm, tập luyện nhẹ nhàng sẽ góp phần bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa lâu dài.